Kościół i Synagoga – zarzewie konfliktu (2)
Przy grobie Racheli (fot. M. Rosik) Żydzi (w tym judeochrześcijanie do momentu wyłączenia z Synagogi) i chrześcijanie i pochodzący z pogaństwa w I stuleciu czytali tę samą Biblię Hebrajską i jej greckie tłumaczenie (do chwili odrzucenia Septuaginty przez rabinów), jednak wiele kwestii odczytywali inaczej. Na kartach Nowego Przymierza cytaty i aluzje do wspólnej wówczas dla Kościoła i Synagogi Biblii interpretowane były przez pryzmat wydarzenia Chrystusa, w którym naczelne miejsce zajęło zmartwychwstanie. Już samo nauczanie Chrystusa było swoistą egzegezą Biblii Hebrajskiej, ...
Kościół – Synagoga – zarzewie konfliktu (1)
Różnice teologiczne pomiędzy Kościołem i Synagogą nie były jedynymi czynnikami, które powodowały oddalanie się od siebie obydwu wspólnot. Przyczyniły się do tego także wydarzenia i procesy historyczne i polityczne, które rozegrały się na arenie dziejowej I stulecia w Palestynie i całym Cesarstwie Rzymskim. Jak wspomniano wyżej, granica pomiędzy czynnikami teologicznymi a historycznymi jest nieostra, gdyż niektóre spośród faktów historii (np. przyjęcie pogan do Kościoła, odrzucenie konieczności obrzezania) motywowane były przekonaniami teologicznymi. Poniżej, o ile to możliwe w porządku chronologicznym, zarysowano ...
Jezus uwalnia Gadareńczyków
Dzisiejsze Umm Qais to dawna Gadara. Należała do miast Dekapolu. Nawa pochodzi najprawdopodobniej od hebrajskiego terminu oznaczającego „granica”. Biblijna Gadara leży kilkanaście kilometrów na południowy-wschód od brzegów Genezaret. To pogańskie terytorium przeżyło swój rozkwit za czasów imperium rzymskiego. Długie cardo, ulica otoczona kolumnami, wyznacza centrum życia dawnego miasta. Po obu stronach cardo budowano sklepy, jadłodajnie, łaźnie. Były także świątynie. Dokumenty poświadczają, że w soborach nicejskim, efeskim i chalcedońskim brali udział biskupi Gadary. Świadczy to o ogromnym znaczeniu ośrodka w ówczesnym ...
Wokół sceny przemienienia
Podobno w III stuleciu na górze Tabor stały trzy kościoły, na pamiątkę trzech namiotów, które chciał wybudować Piotr dla Jezusa, Mojżesza i Eliasza, a które wystawił tylko w marzeniach. Dziś na owianej niegdyś jaśniejącym światłem przemienienia górze wypiętrza się świątynia franciszkańska, zbudowana w 1924 roku, w stylu rzymsko-syryjskim, którego cechą są między innymi dwie wieże. Wewnątrz trzynawowej bazyliki znajdują się dwie kaplice, poświęcone Mojżeszowi i Eliaszowi. Pierwszy był prawodawcą Izraela, drugi prorokiem, który na ognistym rydwanie uleciał w niebo, aby ...
Być kobietą w czasach Jezusa
Nie ulega wątpliwości, że w środowisku religijnym Palestyny I wieku status kobiety był nie tylko inny, ale wręcz niższy niż status mężczyzny. W Biblii Hebrajskiej nie zanotowano jednak żadnego prawnego tekstu, który przedstawiałby uzasadnione prawo do dominacji mężczyzny nad kobietą, zwłaszcza w relacji mąż – żona. Żaden tekst biblijny odnoszący się do kobiet nie zawiera jakichkolwiek wzmianek o ich niższości duchowej, moralnej czy intelektualnej. Jednak w środowisku Starego Testamentu uważano to za fakt oczywisty i sam przez się zrozumiały. Starożytne ...
Rozwodzić się czy nie?
Jezus zrywa całkowicie z dotychczasową tradycją judaizmu, zezwalającą na rozwiązanie małżeństwa. Nauczyciel z Nazaretu radykalnie zakazując rozwodów. Nowość Jego nauczania o małżeństwie w stosunku do tradycji judaizmu polega na dwu aspektach: kategorycznym zakazie rozwodów oraz podkreśleniu monogamicznego charakteru związku małżeńskiego. Listen to Rozwodzić się czy nie? # ks. Mariusz Rosik byOrygenes+ on hearthis.at
Jezus uzdrawia sługę setnika
W Kafarnaum do Jezusa przychodzi setnik z prośbą o uzdrowienie sparaliżowanego sługi. Setnik jest dowódcą oddziału wojskowego, składającego się ze stu osób. Zwany jest także centurionem. W czasach republiki centuriona wybierali żołnierze, a w czasach cesarstwa mianowany był przez legata. Najczęściej centurionami zostawali najbardziej doświadczeni i zasłużeni żołnierze w legionie. Centurioni tworzyli również hierarchię w zależności od tego, którą centurią w legionie dowodzili. Setnik nie tylko, że stwierdza stan paraliżu u swojego sługi, ale wskazuje także na jego wielkie cierpienie. ...
Jezus uzdrawia trędowatego
Oczyszczenia trędowatych pełnią szczególną funkcję w ewangeliach ze względu na orędzie, które przekazują. Demonstrują one mianowicie, że do nowej społeczności założonej przez Jezusa – do Kościoła – należą także ludzie uważani przez Prawo za nieczystych. Trędowaci dotknięci byli dwojakim nieszczęściem. Po pierwsze cierpieli z powodu choroby; po drugie wyłączeni byli ze społeczeństwa. O swej obecności ostrzegać musieli bądź głośnym wołaniem, bądź dźwiękiem dzwonków lub kołatek. Nosili potargane szaty, włosy w nieładzie, a brodę przykrywali; wszystkie te zewnętrzne oznaki były znakami ...
Bartymeusz odzyskuje wzrok
W dzisiejszym Izraelu panuje powszechne przekonanie, że Jerycho jest najstarszym miastem świata. Nie podzielaliby go pewnie ani miłośnicy prastarych kultur, których ślady znajdują się jeszcze w chińskich kantonach, ani środkowoamerykańscy Indianie, powołujący się na swe zamierzchłe korzenie. W niczym to jednak nie przeszkadza ani turystom, ani książkowym przewodnikom typu Pascal, opisującym uroki miasta. Najstarsza budowla, kamienna wieża z wewnętrznym systemem schodów, pochodzi z neolitu. Ma więc około dziesięć tysięcy lat. Jerycho było świadkiem cudownego przywrócenia wzroku. Niewidomy siedzący przy drodze, ...
Rozmowa przy studni
Kiedy w 536 r. Żydzi, po edykcie uwalniającym Cyrusa, mogli powrócić z niewoli, by odbudować świątynię, Samarytanie pragnęli włączyć się w ten projekt, jednak Zorobabel odrzucił ich ofertę. Midrasz opowiada o tym wydarzeniu: „Tak wyglądały sprawy do momentu, kiedy nie powrócili z Babilonii […] ci, którzy zaczęli odbudowywać świątynię. Samarytanie, nazywani tak od imienia miasta Samarii, które zamieszkiwali, choć w rzeczywistości byli poganami, Samarytanie więc w liczbie stu osiemdziesięciu tysięcy, wypowiedzieli im wojnę. Pragnęli podstępnie zabić Nehemiasza i sprowokowali zatrzymanie ...
Błogosławieństwa (2)
Badania psychologiczne dowodzą, że ludzie dojrzali osobowościowo upatrują szczęścia nie w pomyślności czy w rzeczach zewnętrznych, ale w relacji z drugim, w intymnej więzi z osobą, którą pokochali. Bo prawdziwe szczęście przyjmuje twarz osoby. Staje się osiągalne poprzez nawiązanie głębokiej relacji z drugim. Ukonkretnia się w przyjaźni i miłości. O tym, że szczęście to druga osoba – nie trzeba przekonywać zakochanych. Dopiero w relacji z drugim człowiek jest w stanie w pełni rozwinąć swoje możliwości. A ta najgłębsza relacja zwie ...
Błogosławieństwa (1)
W języku greckim słowo „makarioi” – błogosławieni, znaczy także szczęśliwi. Gdybyśmy dzisiaj znaleźli się na przesyconym słońcem ateńskim rynku niemal 25 wieków wstecz, gdzieś pomiędzy monumentalnymi świątyniami starożytnych bogów a tchnącymi klasycznym pięknem rzeźbami Fidiasza moglibyśmy spotkać wędrującego filozofa, Arystotelesa, nauczającego o szczęściu. Swym słuchaczom wyjaśniał, że jest to stały stan zadowolenia z życia i że szczęściem jest już samo dążenie do celu, nie tyle osiągnięcie go. Porównywał Arystoteles szczęście do zdobywania góry. Cała radość płynie nie tyle ze zdobycia ...
Znak w Kanie Galilejskiej
W wigilię dnia zaślubin narzeczony wraz z przyjaciółmi udawał się do domu ojca przyszłej żony. Przyodziany w uroczyste szaty, zmierzał na czele orszaku w towarzystwie „przyjaciela oblubieńca”, mistrza ceremonii. Przy śpiewach opartych w dużej części na tekście Pieśni nad pieśniami, wnoszono przyodzianą w welon pannę młodą i rozpoczynała się wędrówka do domu przyszłego męża. Po przybyciu rodzice młodego wypowiadali formułę błogosławieństwa i rozpoczynano zabawę, w której czynny udział brał oblubieniec. Narzeczona pozostawała ze swymi przyjaciółkami w odrębnym pokoju. Następny dzień ...
Jezus w domu Jaira
Ewangelie zawierają trzy narracje o wskrzeszeniach: wskrzeszenie córki Jaira (Mk 5,21-23.35-43; par.), wskrzeszenie młodzieńca z Nain (Łk 7,11-17) oraz wskrzeszenie Łazarza (J 11,1-45); Dzieje Apostolskie prezentują także wskrzeszenie Tabity przez Piotra (Dz 9,36-42). Ewangelie wspominają również o powstaniu z grobów wielu osób, gdy Jezus skonał na krzyżu. Opowiadanie o wskrzeszeniu córki Jaira jest przedmiotem rozważań w niniejszej audycji. Listen to Jezus w domu Jaira # ks. Mariusz Rosik byOrygenes+ on hearthis.at
Modlitwa Jezusa
Zwyczaje modlitewne Jezusa nie odbiegają od zasadniczych form kontaktu z Bogiem, praktykowanych w judaizmie. Za najważniejsze miejsce modlitwy uważano, oczywiście, świątynię jerozolimską, w której składano również ofiary. Najbardziej pobożni trzykrotnie w ciągu roku spędzali w Jerozolimie święta pielgrzymie zwane regalim. W szabat, a często także w dni powszednie, modły odprawiano w synagogach. Ci, którzy modlili się poza synagogą, czynili to zawsze zwróceni twarzą w kierunku świątyni. Jezus respektował te zwyczaje. Biorąc udział w pielgrzymkach do Jerozolimy i uczestnicząc w zgromadzeniach ...
Rozmnożenie chleba
Cudownemu rozmnożeniu chleba przypisuje się we współczesnej egzegezie coraz większe znaczenie. Wynika to z samej tradycji ewangelii: od chrztu Jezusa w Jordanie aż po Jego wejście do Jerozolimy nie ma – oprócz cudu rozmnożenia chleba – żadnego innego faktu, o którym wspominaliby wszyscy czterej ewangeliści. Zachowało się w ewangeliach aż sześć wersji tego aretalogicznego opisu: Mk 6,32-44; Mt 13,14-21; Łk 9,12-17; Mk 8,1-10; Mt 15,32-39; J 6,1-15. Wśród egzegetów toczy się dyskusja, czy teksty te relacjonują jedno, dwa lub nawet ...
Z piekła rodem czyli rodowód diabła
Szatan – podstawowe znaczenie hebrajskiego imienia zawiera się w polu semantycznym rzeczownika „przeciwnik”. Może oznaczać człowieka (2Sm, 19,23), który sprzeciwia się woli Boga, może też odnosić się do samego anioła Boga, który przeszkadza w niezgodnym z wolą Jahwe działaniu człowieka. Imię „diabła” jest greckim tłumaczeniem imienia Szatana z hebrajskiego, a etymologicznie odnosi się do „tego, który dokonuje podziałów”. Autor Księgi Mądrości utożsamia diabła z wężem przedstawionym w biblijnym micie o upadku pierwszych rodziców (Mdr 2,24). Identyfikację tę przejmuje autor Apokalipsy, ...
O postawach niewartych naśladowania
O Franciszku Salezym opowiada się taką anegdotę: gdy okrył się już sławą świętości, pewnego razu przyszła do niego arystokratka z pytaniem: „Co mam zrobić, aby naprawdę się nawrócić?”. Franciszek spojrzał na nią przenikliwie i rzekł: „Proszę ciszej zamykać drzwi”. Bo nawrócenie często rozpoczyna się od rzeczy małych. Najprościej mówiąc, nawrócenie jest zmianą sposobu myślenia, a w konsekwencji – zmianą sposobu postępowania (działania). Jakich postaw winien unikać chrześcijanin? Listen to O postawach niewartych naśladowania # ks. Mariusz Rosik byOrygenes+ on hearthis.at ...
Jezusowe wezwanie do przebaczenia
„Gdy brat twój zgrzeszy przeciw tobie, idź i upomnij go w cztery oczy. Jeśli cię usłucha, pozyskasz swego brata. Jeśli zaś nie usłucha, weź ze sobą jeszcze jednego albo dwóch, żeby na słowie dwóch lub trzech świadków oparła się cała sprawa. Jeśli i tych nie usłucha, donieś Kościołowi! A jeśli nawet Kościoła nie usłucha, niech ci będzie jak poganin i celnik!” (Mt 18,15-17) – uczył Jezus. Ostatnie zdanie cytowanego fragmentu ukazuje, że inaczej w przebaczaniu należy traktować brata (to jest ...
Jezus uzdrawia sparaliżowanego
Interesująca z punktu widzenia egzystencjalnego może być interpretacja opowiadania w duchu psychologii głębi. Jeśli paraliż odczytywać w kluczu symbolicznym, wówczas paralitykiem może być osoba, która w grupie boi się odezwać, ciągle porównuje się z innymi, sądzi, że wciąż jest obserwowana i każde zdanie innych na swój temat odbiera jako krytykę, pochwały natomiast uznaje za raczej nieszczere. Ów „duchowy” paraliż powoduje całkowity brak autostymy, czyli poczucia własnej wartości. W takiej interpretacji specyficznego znaczenia nabiera nakaz Jezusa: „Wstań, weź swoje łoże i ...
Egzorcyzmy w świecie starożytnych
Księga Tobiasza opisuje działalność ducha o imieniu Asmodeusz. Ten zły duch był demonem śmierci, przyprawił bowiem o śmierć siedmiu kolejnych mężów Sary, córki Raguela z Ekbatany w Medii. Kiedy Sara i Tobiasz oddzielnie, choć w tym samym czasie, prosili Boga o pomoc, został zesłany z nieba Rafał, „aby uleczyć obydwoje: Tobiasza, aby mu zdjąć bielmo z oczu, tak aby oczyma swoimi znowu oglądał światło Boże, i Sarę, córkę Raguela, aby ją dać Tobiaszowi, synowi Tobiasza, i odpędzić od niej ...
Nowotestamentowe tło cudów Jezusa
Cuda dokonywane przez Jezusa były nie tylko potwierdzeniem Jego nauczania, które w ich świetle zostało uwierzytelnione, ale także demonstracją bliskości królestwa Bożego. Łatwo zaobserwować pewne „sprzężenie zwrotne” pomiędzy działalnością taumaturgiczną i nauczycielską Jezusa: nauczanie zostaje potwierdzone przez czyny pełne mocy, te zaś w nauczaniu znajdują swoje wyjaśnienie. Listen to Nowotestamentowe tlo cudów Jezusa # ks. Mariusz Rosik byOrygenes+ on hearthis.at
Jezus z biczem w ręku
Wydarzeniu „oczyszczenia świątyni” (czyli wyrzucenia z niej handlujących) opisanemu przez ewangelistów, próbowano odebrać znamię historyczności, opierając się na dwóch argumentach: że jeden człowiek nie byłby w stanie przeprowadzić podobnej „akcji”, zakrojonej na tak szeroką skalę, oraz że zachowanie Jezusa natychmiast zbudziłoby czujność straży świątynnej i przynagliło ją do interwencji. Na tej podstawie wielu zwolenników zyskała teza, że perykopa jest wynikiem krytycznej postawy pierwszych chrześcijan wobec kultu świątynnego. Czy tak było rzeczywiście? Listen to Jezus z biczem w ręku # ks. ...
Duch Święty ogarnia ziemię
Wykopaliska archeologiczne prowadzone na Bliskim Wschodzie wydobyły na światło dzienne ruiny wielu budowli, dla których prototypem mogła być biblijna wieża Babel. Budowle te, zwane zikkuratami, stawiane były po to, by uczcić dawnych bogów mezopotamskich i babilońskich. Św. Łukasz relacjonując wydarzenie zesłania Ducha Św. na Apostołów w Dziejach Apostolskich nawiązuje do biblijnego opisu budowy wieży Babel. Konstruował swoje opowiadanie na zasadzie kontrastu do starotestamentalnego mitu. Budowniczowie wieży Babel – choć początkowo mówili jednym językiem – nie mogli porozumieć się między sobą. ...
Piotra zmagania z lękiem
Niejednokrotnie zasiadał nad błękitną taflą Jeziora Galilejskiego, by wziąć w swe dłonie sieci potrzebujące naprawy. Setki razy wypływał na jezioro, by łowić i często wracał z pustymi rękoma. Pracował ciężko. Pewnego razu właśnie po nieudanym połowie doszło do spotkania, które przemieniło wszystko. Na brzegu jeziora pojawił się wędrowny nauczyciel- Jezus z Nazaretu. Jedno „pójdź za Mną” zmieniło całe życie przyszłego apostoła. Odmieniło jego sposób widzenia świata, Boga, ludzi. Stał się kimś innym. Szymon Piotr. Nosił w sobie tajemnice, z która ...
Eucharystia – sakrament przemiany
Genialny mnich rosyjski, Andriej Rublow, żyjący na przełomie czternastego i piętnastego wieku, pisał ikony między innymi w Zagorsku, Moskwie czy Włodzimierzu. O jego życiu wiemy niewiele, natomiast twórczość jest fascynująca. Znakomicie operując światłem, uciekał się często do prostej symboliki przedmiotów i wydarzeń. Jego najsłynniejsze dzieło to Święta Trójca, wywieszona w Trietiakowskiej Galerii w Moskwie. Nie przez przypadek na wyrażenie wspólnoty Osób Trójcy Świętej wybrał motyw stołu – jakby wspólnego posiłku. Trzy postacie otaczają wspólny stół, na którym postawiono kielich. Oto ...
Starotestamentowe tło cudów Jezusa
Każdy cud dokonany przez Jezusa widziany jest oczyma świadków jako bezpośrednia interwencja Boga w sytuację człowieka, który cierpi. Celem poznania znaczenia cudów dokonanych przez Jezusa należy więc najpierw nakreślić zasadnicze linie rozumienia cierpienia w judaizmie I stulecia. Judaizm miał już za sobą długą drogę zmagania się z pytaniem o cierpienie, zwłaszcza, gdy było to cierpienie ludzi niewinnych. Jak na to pytania odpowiadał? Jakie novum na tym tle stanowi działalność taumaturgiczna Jezusa? Listen to Starotestamentowe tło cudów Jezusa # ks. Mariusz ...
Dzieło zbawcze Jezusa w oczach Pawła
W korespondencji z Filipianami apostoł Paweł mówi o kenozie Chrystusa, czyli o Jego uniżeniu (Flp 2,6-11). Skoro na imię Jezusa zgina się każde kolano, oznacza to, że Jezus pokonał złe moce, duchy ciemności, które wciąż przeszkadzają na drodze do Boga! Faryzeusze chcieli pokonać je poprzez skrupulatne przestrzeganie Prawa, ale przecież niemożliwe jest spełnienie wszystkich nakazów i zakazów Prawa bez najmniejszych uchybień! Tymczasem „to, co było niemożliwe dla Prawa, tego dokonał Bóg” (Rz 8,3). „On uwolnił nas spod władzy ciemności i ...
Ostatnia Wieczerza ucztą paschalną
Opowiadanie o ustanowieniu Eucharystii stanowi fragment opisu ostatniej wieczerzy, którą Jezus spożywał ze swymi uczniami. Wieczerza ta bez wątpienia miała charakter uczty paschalnej. Łukasz relacjonuje: „Następnie wziął chleb, odmówiwszy dziękczynienie połamał go i podał mówiąc: «To jest Ciało moje, które za was będzie wydane: to czyńcie na moją pamiątkę!» Tak samo i kielich po wieczerzy, mówiąc: «Ten kielich to Nowe Przymierze we Krwi mojej, która za was będzie wylana” (Łk 22,19-20). Jak dokładnie wyglądała? Listen to Ostatnia Wieczerza ucztą paschalną ...
Spotkanie z Nikodemem
Christ Church, Jerozolima (for. M. Rosik) Gdy ciemna poświata nocy powoli okrywała Palestynę, nad Jerozolimą zapadł zmrok. W mieście otulonym nocą jak płaszczem wysoko postawiony faryzeusz decyduje się na spotkanie Nauczyciela z Nazaretu. Jerozolimski uczony o szlachetnym rodowodzie pragnie nocą rozmawiać z wędrownym kaznodzieją z pogardzanej Galilei. Dlaczego nocą? Gdy ustaje ludzka aktywność, a na niebie błyszczą srebrne punkty, myśl biegnie ku temu, co najważniejsze. Ku temu, co niekiedy spędza sen z oczu. Dlaczego Nikodem nie przyszedł do Jezusa w ...
Modlitwa Pańska
Modlitwa Pańska jest jednym z najczęściej komentowanych tekstów Nowego Testamentu. Poniżej przedstawiono proponowaną przez wielu egzegetów strukturę tej modlitwy oraz omówiono zasadnicze rysy teologiczne inwokacji i poszczególnych próśb. Ze względu na swą specyficzną budowę nazywana bywa często „modlitwą siedmiu próśb”. Rzeczywiście bowiem po inwokacji „Ojcze nasz” następuje siedem próśb skierowanych do Boga, z których trzy pierwsze mają za przedmiot sprawy boskie, cztery kolejne – sprawy osoby modlącej się. Listen to Modlitwa Pańska # ks. Mariusz Rosik byOrygenes+ on hearthis.at
Miłosierny Ojciec
Przypowieść o synu marnotrawnym – czy jak chcą niektórzy: o miłosiernym ojcu – przez stulecia inspirowała malarzy, pisarzy, ale i zwykłych wierzących, którzy stawiali sobie pytanie o to, jaki jest Bóg. Gdy słyszymy te słowa Jezusa, chyba wszyscy mamy przed oczyma obraz Rembrandta, „Powrót syna marnotrawnego”, zawieszony w petersburskim Ermitażu. Stojąca postać ojca z narzuconym czerwonym płaszczem i klęczący przed nim syn wracający z tułaczki. Gra kolorów, czerni i czerwieni, sprawia, że cała niemal uwaga widza skupia się na błogosławiących ...
Kłopoty z przypowieściami
Przypowieści posługują się obrazami zaczerpniętymi z życia, z tego też powodu zazwyczaj były łatwe do zrozumienia dla bezpośrednich słuchaczy Jezusa. Mówił bowiem do nich ich językiem i posługiwał się dobrze znaną im obrazowością. Dla współczesnego czytelnika jednak niektóre motywy zawarte w przypowieściach mogą wydawać się niezrozumiałe czy wręcz nielogiczne. Niezrozumienie to wypływa głównie z braku znajomości zwyczajów żydowskich czasów Jezusa oraz z odmiennej od tamtej mentalności i sposobu widzenia świata. Listen to Kłopoty z przypowieściami # ks. Mariusz Rosik byOrygenes+ ...
Miłosierny Samarytanin
Przez długie stulecia posługiwano się w Kościele propozycją interpretacji przypowieści Augustyna, według której: człowiek napadnięty i pobity to Adam; rozbójnicy to diabeł i jego aniołowie; kapłan i Lewita reprezentują kapłaństwo i służbę świątynną Starego Testamentu, które nie mogą posłużyć do zbawienia; Samarytaninem jest sam Chrystus, gospodą – Kościół, a oliwa i wino symbolizują sakramenty chrztu i Eucharystii. Listen to Miłosierny Samarytanin # ks. Mariusz Rosik byOrygenes+ on hearthis.at
Niebiańskie budowanie
Przypowieści Jezusa posiadają najczęściej strukturę sceniczną: scena wprowadzająca – scena centralna – scena końcowa. W przypadku przypowieści znanej jako „dobra lub zła budowa” (choć w tym wypadku lepiej użyć łacińskiego terminu: similitudo – podobieństwo, lub po prostu: porównanie), struktura ta powtórzona jest dwukrotnie: budowa domu – napór sił przyrody – przetrwanie domu; budowa domu – napór sił przyrody – upadek domu. Te proste obrazy posłużyły Jezusowi do wyrażenia najgłębszych prawd egzystencjalnych: stały się metaforą ukazującą całe ludzkie życie: „Każdego więc, ...
Ciasna brama i wąska droga
Obydwie metafory, tak bramy, jak i drogi, odnoszą się w Jezusowym logionie do tej samej rzeczywistości – wskazują na wysoki stopień rygoryzmu moralnego, którego zachowanie zapewnić może wieczne szczęście. Zapewnienie, że „szeroka jest droga i przestronna jest brama, która wiedzie ku zatraceniu” wskazuje na sąd ostateczny, gdyż grecki termin apoleia („zguba”, „zatrata”), używany w Nowym Testamencie, występuje w takim właśnie odcieniu znaczeniowym. Terminem przeciwstawnym w tym wypadku jest dzoe – „życie”, i oznacza on oczywiście życie wieczne. Jezus stwierdza, że ...
Jezus uzdrawia epileptyka
W starożytnym Izraelu epileptyków uważano za ludzi będących pod panowaniem szatana; nie rozróżniano więc pomiędzy uzdrowieniem a egzorcyzmem. W tym wypadku epilepsja widziana była jako opętanie – bezpośredni wpływ złego ducha na ciało człowieka. Do Jezusa przybliża się pewien człowiek, który pada przed Nim na kolana; gest ten jest wyrazem usilnej prośby skierowanej do Jezusa. Prośba zawarta została w słowach: „Panie, zlituj się nad moim synem! Jest epileptykiem i bardzo cierpi; bo często wpada w ogień, a często w wodę”. ...
Zachęta do podjęcia krzyża
W Mowie Misyjnej Jezus wzywa swych uczniów: „Kto nie bierze swego krzyża, a idzie za Mną, nie jest Mnie godzien” (Mt 10,38). Logion ten pojawia się w ewangeliach sześciokrotnie (w różnych sformułowaniach), zawsze w takim samym kontekście: zapowiedzi prześladowań z powodu głoszenia ewangelii. Czym jest krzyż, do którego podjęcia zachęca Jezus? Jak właściwie odczytać sens tej wypowiedzi? Listen to Zachęta do podjęcia krzyża # ks. Mariusz Rosik byOrygenes+ on hearthis.at
Złota zasada
Choć sama nazwa „złota zasada” sięga siedemnastego wieku, to myśl, którą zasada ta wyraża jest dużo wcześniejsza. Antyczni formułowali ją na dwa sposoby, negatywnie i pozytywnie. „Nie czyń drugiemu, co tobie niemiłe” lub „czyń innym tak, jakbyś chciał, aby tobie czyniono” – to dwie strony złotej zasady, jak awers i rewers złotej monety. I nie chodzi tu tylko o odmienne sformułowanie. Pierwsza wersja ogranicza się do unikania zła, druga zachęca do działania, do podjęcia inicjatywy, do dostrzegania potrzeb drugiego. Reguła ...
Początek działalności Jezusa
Zaledwie kilka wierszy po rozpoczęciu dzieła Marek powraca do zapisanego w tytule tytułu chrystologicznego „Syn Boży”. Scena chrztu Jezusa stanowi punkt kulminacyjny wstępnej części dzieła Markowego, przy jednoczesnym wskazaniu na wypełnienie się misji Jana Chrzciciela, która tu jest potwierdzona przez znaki towarzyszące: wizja Ducha Świętego zstępującego z nieba i głos Ojca, obwieszczający Boże synostwo Jezusa. Jan Chrzciciel wzywając do nawrócenia, udzielał chrztu nad Jordanem. Chrzest ten przyjął także sam Jezus. W toku narracji Marek wyjaśni, że Jan Chrzciciel jest oczekiwanym ...
Ewangelie Dzieciństwa
Ewangelią Dzieciństwa określa się dwa bloki tematyczne, zawierające zapis wydarzeń związanych z narodzeniem i okresem dzieciństwa Jezusa, jeden zapisany przez Mateusza (Mt 1-2), drugi przez Łukasza (Łk 1-2). Stanowią one przekaz zaczerpnięty prawdopodobnie z dwóch różnych tradycji. Pierwsza, Mateuszowa, zwie się tradycją betlejemską, opisywane wydarzenia bowiem skupiają się wokół miasta Dawida. Tradycja Łukaszowa nosi nazwę nazaterańskiej, choć znaczną rolę odgrywa w niej także Jerozolima, która jest dla ewangelisty ośrodkiem wydarzeń zbawczych. Wydaje się, że Mateusz patrzy na narodzenie i dzieciństwo ...
Budowa Ewangelii Jana
Jeśli Jan w Prologu świadomie nawiązuje do pierwszych zdań Księgi Rodzaju (co raczej nie ulega wątpliwości), czyli do pierwszego opisu stworzenia, nie jest wykluczone, że w zakończeniu swego dzieła równie świadomie odwołuje się do wydarzeń z rajskiego ogrodu. Rabini tworzący Misznę lubowali się w grze słów. W tradycji rabinicznej utarło się powiedzenie: „W jaki sposób zamienić pustynię w ogród? Może to uczynić ‘słowo’”; midbar (pustynia) jest przemieniona przez dabar (słowo). Wiadomo, że Miszna kodyfikuje tradycje dużo wcześniejsze niż czas jej ...
Budowa Ewangelii Łukasza
Ewangelia Łukaszowa rozpoczyna się od opisu sceny rozgrywającej się w świątyni jerozolimskiej: Zachariasz otrzymuje objawienie o narodzinach Jana Chrzciciela. Ewangelię kończy również scena rozgrywająca się w świątyni: uczniowie trwają na modlitwie. Pomiędzy tą klamrą spinającą całe dzieło, Łukasz zawarł najistotniejsze wydarzenia z życia Jezusa, ujmując je w schemat wędrówki. Zasadnicza więc oś geograficzna trzeciej Ewangelii to: Jerozolima – Galilea – Jerozolima. Miasto to nabiera dla autora i czytelników znaczenia teologicznego. W Jerozolimie Jezus po raz pierwszy pokonuje szatana w scenie ...
Budowa Ewangelii Marka (2)
Marek dąży do wyznaczonego sobie celu za pomocą specyficznego rozmieszczenia kluczowych perykop. Po zapowiedzi głównych tytułów chrystologicznych (Mk 1,1), ewangelista w pierwszej części swego dzieła (do Mk 8,29) koncentruje się na argumentacji, że Jezus jest Mesjaszem, w drugiej natomiast (do Mk 15,39) objawia synostwo Boże Jezusa. Objawienie to jest już zapowiedziane w scenie chrztu Jezusa w Jordanie (Mk 1,9-11). Przestrzeń pomiędzy tymi kluczowymi perykopami wypełniona jest systematycznie rozłożonym materiałem o całokształcie działalności Jezusa (w części pierwszej w summariach) lub zapowiadający ...
Budowa Ewangelii Marka (1)
Ewangelista rozpoczyna swoje dzieło nadając mu swoisty tytuł: „Początek ewangelii o Jezusie Chrystusie, Synu Bożym” (Mk 1,1). Zapowiada jednocześnie cel, który przyświeca jego pracy pisarskiej: pragnie wykazać swym czytelnikom (chrześcijańskim mieszkańcom Rzymu), że Jezus z Nazaretu był Chrystusem, czyli Mesjaszem (gr. christos – namaszczony, mesjasz), oraz że był Synem Bożym. Od tytułu dzieła Markowego utworzono jeden z pierwszych znaków chrześcijaństwa, znak ryby, który wielokrotnie pojawia się na ścianach rzymskich katakumb. Akrostych utworzony z pierwszych liter tytułów chrystologicznych z Mk 1,1 ...
Budowa Ewangelii Mateusza
Wśród ewangelistów szczególną troskę o systematyczną prezentację nauczania Jezusa ujętego w mowy przejawia Mateusz. Ewangelista adresował swe dzieło do chrześcijan pochodzenia żydowskiego. Zdając sobie sprawę ze znaczenia Pięcioksięgu dla religii judaistycznej, tak skonstruował swoją ewangelię, że zamieścił w niej pięć wielkich mów Jezusa. Sama idea pięciu mów niesie już ze sobą przesłanie: dobra nowina o zbawieniu staje się nową Torą (Pięcioksięgiem), natomiast Jezus staje się nowym Mojżeszem – Prawodawcą. O ile bowiem pierwsze Prawo przyniesione zostało przez Mojżesza, który otrzymał ...
Przekaz ustny i małe formy literackie
Ważny etap w procesie kształtowania się ostatecznego tekstu Ewangelii konstytuuje tradycja ustna złączona z pierwszymi próbkami literackimi. Przekazując w sposób ustny treść dobrej nowiny starano się, by uczynić to w sposób klarowny i ułatwić jej zapamiętanie. Korzystano przy tym z ukształtowanych już metod dydaktycznych, wypracowanych w środowisku judaistycznym. Wiadomą jest rzeczą, że Żydzi (zwłaszcza o proweniencji faryzejskiej) niezwykłą wagę przywiązywali do tradycji, stąd starano się ową tradycję przekazywać w sposób możliwie wierny. Treść dobrej nowiny o zbawieniu przekazywano w świetle ...
Życie i nauczanie Jezusa (2)
Na początku ubiegłego stulecia niemiecki uczony Rudolf Bultmann, który wykładał przez pewien czas we Wrocławiu (tu przypuszczalnie powstało jego główne dzieło Die Geschichte der synoptischen Tradition, wydane w 1921 w Getyndze), wysunął postulat, zwany socjologicznym. Postulat ten głosi, iż pierwotna wspólnota chrześcijańska była twórcza, czyli sama wytwarzała tradycje o Jezusie z Nazaretu. Środowiskiem powstania nauk Jezusa czy opowiadań o Jego cudach (Sitz im Leben, „środowisko życiowe”)) nie były – zdaniem Bultmanna – wydarzenia historyczne, lecz pomysłowość wspólnoty. Innymi słowy, nieco ...
Życie i nauczanie Jezusa (1)
U początków dzieł literackich zwanych ewangeliami leży fakt historyczny. Jest nim życie i publiczna działalność Jezusa Chrystusa. Nie ulega wątpliwości, że historyczność Jezusa – choć niegdyś podważana, głównie z racji ideologicznych – jest faktem potwierdzonym. Świadczą o tym pisma starożytnych pisarzy niechrześcijańskich. Warto wymienić wśród nich Tacyta, Pliniusza Młodszego i Józefa Flawiusza. Niektórzy dołączają do tej listy także Swetoniusza. Listen to ycie i nauczanie Jezusa (1) # ks. Mariusz Rosik byOrygenes+ on hearthis.at
Powstawanie Ewangelii
Ewangelie Marka, Mateusza i Łukasza zwane są powszechnie synoptycznymi. Grecki termin synopsis oznacza spojrzenie ogarniające całość przedmiotu (syn – „łącznie”, „z”, optikos – „widziany”). Rzeczywiście, jeśli tekst tych ewangelii napisać w kolumnach obok siebie i spojrzeć nań całościowo, bardzo łatwo dostrzec liczne podobieństwa i różnice pomiędzy nimi. Całościowe spojrzenie na tekst tych trzech pierwszych zamieszczonych w kanonie Nowego Testamentu dzieł literackich świadczy o ich wzajemnej zależności; wiele materiału jest wspólnego dla dwóch lub trzech ewangelii. Niekiedy są to całe zdania, ...